XX. mendeko Euskararen Corpus estatistikoa

Testuingurua

A fonema eta bere ingurua aztertu dugunean, ezer bakar bat dugu; eta zitezken aldaketa forma bereiziak, bere baitan egiñak zirudien.

Baina fonema bereiziak agertzen diren hesparrura sartzean ikuskizun nahasiagoa dugu, arloa korapilotsu eta gehiegiz aberatza aurkitzen dugu.

Eziñezkoa dugu, beraz, guztiak atondura egoki batean ezarri (gure eretxien arabera) eta zerbait egin dugulakotan lasai gelditu.

Aurrerago esan dugun bezela, idorokundeek eroan behar gaitue beren haritik.

Badanak gidatu behar gaitu, eta ez guk izan behar litzakela uste dugunak.

Eta koska honetantxe izan daiteke, orain arteko ikerlanen kale egitea.

Ea guk gaiaren muiñean joten dugun.

Euskeraren erraietan ageri zaizkigun fonema bereiziak, guztiak batera eta bakotxa bere esanahi behiñenakin hartzen baditugu, hauzia erabakieziña egiten zaigu.

Nahasketa ikaragarri baten almareunetan trabaturik bezela aurkituko giñake.

Baiña fonema hoietako bakotxa hartu eta bere inguru guztiaren argitan aztertuz, arazoak beste tankera bat hartzen du.

Eta horixe da, neronek hasieratik egin nuena.

Berehala ohartu nintzan, fonema batzuen zeregiña euskeran, harrigarria zala; eta ez esanahi asko zituelako bakarrik, esanahi arlo hori orokor egitera ere heltzen zalako baino.

Hori bai, esanahiaren orokortasun horrek bazuen muga bat: zentzuarena; izatasunaren, egintzaren edo eta ukatzearen zentzuak mugatzen zituen fonema garrantzitsu horien ariarloak.

Esanahi orokor horren adierazpen bakarra, hauxe iruditzen zaigu: hastapeneko ahoskiak izatea.

Gizakia lehenez fonema bereizi batzu ahoskatzeko gai egin zaneko aztarnak izatea.

Eta fonema soil multso horren gain eraikitako atondura ikusirik, ustekizun hau errotua eta gotorra egiten dala uste dugu.

Eretxi honen harian, lehenhizkera edo protolengua arazora joten dugu.

Eta izan ere, arazo horrixen planteatzean eta arakatzean dagoala uste dut, euskeraren korapilloa argitzeko bide bakarra.